ساخت اپلیکیشن دسکتاپ با پایتون و PyQt برای مدیریت شخصی

وقتی نام پایتون به میان می‌آید، ذهن‌ها فوراً به سمت توسعه وب (با فریم‌ورک‌هایی مانند Flask و Django)، علم داده و هوش مصنوعی می‌رود. اما قدرت پایتون به این حوزه‌ها محدود نمی‌شود. این زبان، به لطف کتابخانه‌های قدرتمند خود، ابزاری فوق‌العاده برای ساخت اپلیکیشن‌های دسکتاپ بومی (Native) و چندپلتفرمی است. یکی از حرفه‌ای‌ترین و کامل‌ترین ابزارها در این زمینه، کتابخانه PyQt است. در این مقاله، بررسی می‌کنیم که چگونه می‌توانید با استفاده از پایتون و PyQt، یک ابزار مدیریت شخصی (مانند یک لیست کارها یا مدیر یادداشت) برای دسکتاپ خود بسازید.

چرا پایتون؟ و چرا PyQt؟

استفاده از پایتون برای ساخت یک اپلیکیشن دسکتاپ به شما امکان می‌دهد تا از سادگی و خوانایی پایتون در کنار اکوسیستم عظیم کتابخانه‌ای آن بهره‌مند شوید. اما برای ساخت رابط کاربری گرافیکی (GUI)، ما به یک “جعبه ابزار” نیاز داریم.
PyQt در واقع یک “اتصال” (Binding) پایتونی برای فریم‌ورک Qt (تلفظ می‌شود: کیوت) است. Qt یک فریم‌ورک بسیار قدرتمند و بالغ است که به زبان C++ نوشته شده و برای ساخت رابط‌های کاربری حرفه‌ای در سطح جهانی (توسط شرکت‌هایی مانند Adobe و Autodesk) استفاده می‌شود.

• قدرت و جامعیت: PyQt صدها ویجت (Widget) آماده، از دکمه‌ها و منوهای ساده گرفته تا نمودارهای پیچیده و نمایشگرهای سه‌بعدی را ارائه می‌دهد.
• چندپلتفرمی (Cross-platform): کدی که شما امروز در ویندوز می‌نویسید، تقریباً بدون تغییر در macOS و لینوکس نیز اجرا خواهد شد.
• ظاهر بومی (Native Look): اپلیکیشن‌های PyQt از ظاهر و حس سیستم‌عاملی که در آن اجرا می‌شوند، تقلید می‌کنند و “حرفه‌ای” به نظر می‌رسند.

مفاهیم اصلی PyQt: سیگنال‌ها و اسلات‌ها

جادوی PyQt در مکانیسم “سیگنال‌ها و اسلات‌ها” (Signals & Slots) نهفته است. این یک روش بسیار تمیز برای مدیریت رویدادهاست:
• ویجت‌ها (Widgets): تمام عناصر بصری مانند دکمه (`QPushButton`)، برچسب (`QLabel`) یا کادر متن (`QLineEdit`).
• سیگنال (Signal): یک رویداد است که توسط یک ویجت منتشر می‌شود. مثلاً وقتی روی یک دکمه کلیک می‌شود، آن دکمه سیگنال `clicked()` را منتشر می‌کند.
• اسلات (Slot): یک تابع (متد) پایتونی است که در پاسخ به یک سیگنال اجرا می‌شود.

ارتباط: شما سیگنال `clicked()` دکمه را به اسلات (تابع) `add_task()` خود “متصل” می‌کنید.

import sys
from PyQt6.QtWidgets import (QApplication, QWidget, QVBoxLayout, 
                           QLineEdit, QPushButton, QListWidget)

class TaskManager(QWidget):
    def __init__(self):
        super().__init__()
        self.setWindowTitle("مدیر وظایف من")
        
        # 1. ساخت لایه بندی
        self.layout = QVBoxLayout()
        
        # 2. ساخت ویجت‌ها
        self.task_input = QLineEdit()
        self.task_input.setPlaceholderText("وظیفه جدید را وارد کنید...")
        
        self.add_button = QPushButton("افزودن وظیفه")
        
        self.task_list = QListWidget()
        
        # 3. افزودن ویجت‌ها به لایه
        self.layout.addWidget(self.task_input)
        self.layout.addWidget(self.add_button)
        self.layout.addWidget(self.task_list)
        
        self.setLayout(self.layout)
        
        # 4. اتصال سیگنال به اسلات
        self.add_button.clicked.connect(self.add_new_task)

    # 5. تعریف اسلات (تابع)
    def add_new_task(self):
        task_text = self.task_input.text()
        if task_text: # اگر متن خالی نبود
            self.task_list.addItem(task_text)
            self.task_input.clear() # کادر متن را پاک کن

# --- اجرای برنامه ---
app = QApplication(sys.argv)
window = TaskManager()
window.show()
sys.exit(app.exec())
        

مقایسه PyQt با سایر کتابخانه‌های GUI پایتون

*PySide نسخه رسمی خود Qt برای پایتون است و از نظر کدنویسی تقریباً با PyQt یکسان است، اما مجوز آزادانه‌تری دارد.

جمع‌بندی: از اسکریپت تا اپلیکیشن

PyQt یک انتخاب فوق‌العاده برای برنامه‌نویسان پایتونی است که می‌خواهند از دنیای اسکریپت‌ها فراتر رفته و ابزارهای گرافیکی حرفه‌ای و قابل ارائه بسازند. ساخت یک اپلیکیشن مدیریت شخصی، بهترین پروژه برای یادگیری مفاهیم اصلی مانند ویجت‌ها، لایه‌بندی و مکانیسم سیگنال-اسلات است. اگرچه منحنی یادگیری آن کمی شیب‌دارتر از Tkinter است، اما نتیجه نهایی، اپلیکیشنی بسیار قدرتمندتر و زیباتر خواهد بود که می‌توانید آن را با ابزارهایی مانند PyInstaller به یک فایل اجرایی (`.exe`) تبدیل کرده و با دیگران به اشتراک بگذارید. این مهارت‌ها بخشی از دوره‌های پیشرفته پایتون در آموزشگاه البرز هستند.