حسابداری قراردادهای فروش اقساطی: چطور سود و زیان را محاسبه کنیم؟
فروش اقساطی، یک استراتژی قدرتمند برای افزایش فروش و جذب مشتریانی است که توانایی پرداخت یکجا را ندارند. اما این نوع فروش، یک چالش حسابداری مهم ایجاد میکند: سود حاصل از فروش، در چه زمانی باید شناسایی و ثبت شود؟ آیا باید کل سود را در همان لحظه فروش ثبت کرد، حتی اگر هنوز پول آن را به طور کامل دریافت نکردهایم و ریسک عدم پرداخت وجود دارد؟ یا باید شناسایی سود را متناسب با دریافت اقساط به تعویق انداخت؟ پاسخ به این سوال، به روش حسابداری انتخابی شما بستگی دارد. دو روش اصلی برای این کار وجود دارد: روش فروش (Point of Sale Method) و روش اقساطی (Installment Method). این راهنما به زبان ساده، هر دو روش را با مثالهای عملی تشریح میکند تا به شما در انتخاب و اجرای صحیح آنها کمک کند.
روش اول: شناسایی سود در نقطه فروش (استاندارد تعهدی)
این روش، همان روش استاندارد در حسابداری تعهدی است. بر اساس این روش، اگر بتوان با اطمینان معقولی پیشبینی کرد که تمام اقساط از مشتری وصول خواهند شد، کل درآمد و سود حاصل از فروش در همان لحظه انجام معامله شناسایی و ثبت میشود.
مثال: فرض کنید شما کالایی به قیمت فروش ۱۰۰ میلیون تومان را به صورت اقساطی میفروشید. قیمت تمام شده این کالا برای شما ۶۰ میلیون تومان بوده است. سود ناخالص شما ۴۰ میلیون تومان است. در زمان فروش، ثبت زیر در دفاتر شما انجام میشود:
Credit: Sales Revenue ………… 100,000,000
Debit: Cost of Goods Sold …….. 60,000,000
Credit: Inventory ……………. 60,000,000
نتیجه: با این ثبت، کل سود ناخالص ۴۰ میلیون تومانی بلافاصله در صورت سود و زیان شما شناسایی میشود. دریافت اقساط در ماههای آینده، صرفاً موجودی نقد شما را افزایش و حسابهای دریافتنی شما را کاهش میدهد و تأثیری بر سود ثبت شده ندارد.
روش دوم: شناسایی سود بر اساس وصول اقساط (روش اقساطی)
این روش یک رویکرد محافظهکارانهتر است و زمانی استفاده میشود که عدم اطمینان قابل توجهی در مورد وصول کامل اقساط وجود داشته باشد. در این روش، شناسایی سود به تعویق افتاده و متناسب با دریافت هر قسط، بخشی از آن شناسایی میشود.
گامهای اجرایی روش اقساطی:
با همان مثال قبلی (فروش ۱۰۰ میلیون، بهای تمام شده ۶۰ میلیون) پیش میرویم:
۱. محاسبه درصد سود ناخالص:
۲. ثبت در زمان فروش (ایجاد سود تحقق نیافته): در این روش، در زمان فروش سودی شناسایی نمیشود. در عوض، یک حساب واسط به نام «سود ناخالص تحقق نیافته» ایجاد میکنیم.
Credit: Inventory …………. 60,000,000
Credit: Deferred Gross Profit .. 40,000,000
۳. ثبت در زمان دریافت هر قسط (شناسایی سود):
فرض کنید مشتری اولین قسط به مبلغ ۲۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان را پرداخت میکند. ابتدا دریافت وجه را ثبت میکنیم. سپس، سودی که از این قسط محقق شده را محاسبه و شناسایی میکنیم:
سود تحقق یافته = مبلغ قسط دریافتی * درصد سود ناخالص = ۲۰,۰۰۰,۰۰۰ * ۴۰٪ = ۸,۰۰۰,۰۰۰ تومان
Credit: Installment Receivable.. 20,000,000
Debit: Deferred Gross Profit …. 8,000,000
Credit: Realized Gross Profit …. 8,000,000
این فرآیند برای هر قسط دریافتی تکرار میشود تا در نهایت کل ۴۰ میلیون تومان سود شناسایی شود.
🎯 کدام روش برای شما مناسب است؟
– اگر ریسک عدم وصول مطالبات شما پایین است و میتوانید بازپرداخت مشتریان را به طور معقولی تخمین بزنید، از روش فروش استفاده کنید. این روش سادهتر و استاندارد اصلی حسابداری است.
– اگر ریسک عدم وصول بالا است (مثلاً در فروش املاک بدون پیشپرداخت، یا فروش به مشتریان با اعتبار پایین)، استفاده از روش اقساطی رویکردی محتاطانهتر و صحیحتر است و تصویر واقعیتری از سودآوری نقدی شما ارائه میدهد.
اصول حسابداری را به صورت حرفهای بیاموزید!
درک صحیح استانداردهای شناسایی درآمد، یکی از مهارتهای کلیدی برای تهیه صورتهای مالی دقیق و قابل اتکاست. این دانش به شما کمک میکند تا سلامت مالی کسبوکار خود را به درستی ارزیابی کرده و تصمیمات هوشمندانهتری بگیرید.
- ✅ دورههای جامع حسابداری مالی و استانداردهای حسابداری
- ✅ آموزش اصول دفترداری و تهیه صورتهای مالی
- ✅ دریافت مدرک معتبر بینالمللی فنی و حرفهای
ثبتنام در دورههای تخصصی حسابداری













